Altın Oran Nedir?
Altın oran, doğada sayısız canlı ve cansız olan varlıkların yapısında ve şeklinde bulunan özel bir oran olarak tarif edilmektedir. Ayrıca başka bir tarifte, Mısırlılar ve Yunanlılar tarafından mimaride kullanmış olan bu oran, doğada bulunan bir bütünün parçaları arasında ki gözlemlenen asırlarca mimari ve sanat alanındaki eserlerde uygulanmış, bunları uyum açısından en uygun boyutları verdiği varsayılan, sayısal ve geometrik olarak hesaplanan bir oran bağlantısı olarak kabul edilir. Bu altın oranın, doğada en belirgin bir şekilde hadsiz benzerlerine rastladığımız ve birçok varlıkta görülmektedir. Bunların başında ilk olarak gördüğünüz insan vücudu, deniz kaplumbağaları, bitkiler ve ağaç yapraklarında bu orana rastlanmaktadır. Kozmik fiziğin anahtarı hükmünde olarak, bu oran Platon tarafından gösterilmiştir. Farklı bir açıdan da altın oranı, bir dikdörtgenin eninin boyuna olan oranını, en estetik ve güzel bir şekilde açıklayan tanımlarda bulunmaktadır.
Yukarıdaki tanımlardan anladığımız kadarıyla altın oranı, kendisini böldüğü kısmın eşdeğer olarak görülmektedir. Yani her şeyin bir çifti, artısı ve eksisi olduğu gibi bu özel oranda bu gibi şeylere işaret edilmektedir.
Bu altın oranı, ilk olarak eski mısırlılar ve yunanlılar tarafından keşfedilmiş ve bu oranı mükemmel bir şekilde kendi mimarilerinde ve sanat eserlerinde kullanmışlardır.
Altın oranı sayısal açıdan ifade etmek gerekirse AO; CB/AC:AB/CB: 1.618 olarak ifade edilmektedir. Bu şekilde formüle edilen altın oranın da ifade edilmek istenen mana, bu oranlar arasındaki değer her ölçü için altın oranı olan 1.6
618 rakamını vermelidir.
Bu oran pi (π) sayısı gibi irrasyonel olan bir sayıdır. Ondalık olarak yazılan şekli ise:1.6180339887498…dir. Böyle devam edilirse bu sayının 15’inci basamağından sonra bulunan ilk 15 basamak, altın oranın kısaca aynı gösterimi olacaktır. Bilim dilinde altın oranın sembol olarak gösterimi ise PHI yani Φ şeklinde gösterilmektedir.
Bu esrarengiz bir o kadar da ilginç olan bu oranı dünyanın, insanların, bitkilerin, ağaçların, kuşların ve daha birçok canlı ve cansız mahlukun üzerinde, Allah tarafından bu varlıkları yaratırken kullandığı orandır.
Ayrıca günümüzde insanlarda kullandıkları teknolojide ve yaşadığımız hayatta birçok yerde bu oran kullanmaktadır. Toplum bu oranı kısaca göz nizamının ve düzeninin oranı diye tarif edilmektedir. Göze görünen en güzel şekilde ayarlanmasıdır.
Altın oranın kullanıldığı ve görüldüğü yerler hakkında bir misal verelim.
Mesela ayçiçeğinin merkez dışarıya doğru tanelerinin sayılarını sağdan sola, soldan sağa doğru sayıldığı zaman bu arasındaki oran altın oranını vermektedir.
İnsan vücudunda ise bu oranın nasıl göründüğünü incelersek bu oranın mevcut olduğunu görürüz. Mesela kollar insan vücudunun bir parçası olarak dirsek kısmından iki bölüme ayrılmış durumdadır. Yani büyük üst kısmı ve küçük ise alt kısmı oluşturmaktadır. Kolumuzun alt bölümün üst bölüme oranı altın oranı vereceği gibi, ayrıca kolun tamamının üst kısmın oranı yine bu oranı verecektir.
Altın oran (golden selection), çok eski zamanlarda güzel orantılar oluşturmak için düşünülmüştür. Bir çizgiyi yaklaşık olark 8:13 oranıyla ikiye bölmek, kısa parçanın uzun olana oranıyla uzun parçanın bütüne olan oranının aynı olması demektir. Bu orana sahip nesneler göze hoş görünür ve Fibonacci sayıları olarak adlandırılan bir sayı dizisinde bulunabilir. Bu oran doğada bitkilerin büyüme düzeninde ve bazı hayvanların kabuklarında görülebilir. Bu oranın göze hoş görünmesi muhtemelen doğada bulunmasından kaynaklanır.Grafik tasarım alanında Altın Oran kağıt boyutlarının temelidir ve dengeli tasarımlar oluşturmak için kullanılabilir.
Grafik Tasarımda Altın Oran
Altın oran (altın kesir) kavramı, temeli geometride de olduğu gibi pi sayısı ile diğer ölçülerin orantısıdır.Tasarımda Altın Oran mizanpaj hazırlığında büyük kolaylık ve yaratıcılık sağlar. Tasarımda belirli ve estetik kabul edilen sayfa orantıları Altın Orantı’ya göre belirlenir. Yatay ve dikey çizgiler sisteminde bu orantı mizanpajda sayfa düzenine armonik ve uyumlu format seçiminde de yardımcıdır.Altın Oranın ifade edilmesi için kullanılan sembol, Fi’ dir.
Fi numarası : 1,61803….
Orantı formülü : 1+√5 / 2
Altın Orantı için Görsel Formül
Altın Orantı, bir düz çizgi ve ya dikdörtgen boyutunun ikiye eşit olmayarak bölmesinden çıkan yeni ölçünün, bölmeden önceki olan toplamına eşit olan toplamdan çıkan orantıdır. Bu değer; ikiye eşit olmayarak bölmeden çıkan orantı ( a: b ) = bölmeden önceki asıl ölçüsü b : (a+b) olarak hesaplanır.
Daha pratik anlamda bu orantı mizanpaj / sayfa tasarımında, uzun kenarı 1000 birim olan formatın kısa kenarının 618 birim olarak seçilmesidir.Bir başka örnek olarak kısa kenarı 21 cm olan bir broşür sayfasının uzun kenarı 34 cm olmalıdır.
Gelin kusursuz bir tasarım olan insan vücuduna bir bakalım. Eğer dirseğiniz ile elinizin parmak ucuna kadar olan mesafeyi ölçerseniz ve bu rakamı bileğiniz ile dirseğinizin mesafesine bölerseniz, yaklaşık 1.618 rakamını ulaşırsınız. Peki ya gözünüz ile çeneniz arasındaki mesafeyi, üst dudağınız ile gözünüz arasındaki mesafeye bölerseniz? Evet yine aynı rakam olan 1.618.
1.618 rakamının tarihi eski Mısırlılara kadar uzanıyor ve eski Yunanlılar, bu rakamın doğaüstü gücü olduğuna inanmışlar. Bu nedenle, birçok yapı ve eserlerinde, bu rakamı görmek mümkün. Leonardo Da Vinci’nin herkes tarafından bilinen Vitruvian Man (Rönesans Adamı) eserinin neredeyse her karesi bu rakamla dolu. Zaten o nedenle kusursuz görünüyor o çizdiği insan modeli. Eski Yunanlılar, 1.618 rakamına Phi ya da Altın Oran (golden ratio) ismini vermişler. İşte o zamandan günümüze, bu oranı taşıyan eserler, ürünler, yapılar, tasarımlar, insanda “iyi tasarım” duygusunu uyandırıyor.
Fibonacci sayıları (0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, 2584, 4181, 6765… şeklinde devam eder) ile Altın Oran arasında ilginç bir ilişki vardır. Dizideki ardışık iki sayının oranı, sayılar büyüdükçe Altın Oran’a yaklaşır.
Fibonacci ardışıkları, Altın Oran ilişkisi yorumlamasıdır. Dizi ilerledikçe iki terim arasındaki oran 1.618′e yaklaşır.
Tasarımda kompozisyon bu orantılara özgü hazırlanmış ise odak noktası ( görsel etki noktası ) olarak tam değer kazanır . Birincil, ikincil ve diğer objeler gereken noktalara yerleştirilir.Böylece izleyicinin yapılan tasarım ile yaratıcı anlamda bir iletişim kurması sağlanır.
Sayfa düzeni / format hazırlamada en önemli işlev, her bir çizgi ve noktanın Altın Orantı değerleri ile bulunmuş olmasıdır. Yaratıcılık formülsüz bir birim olsa da, grafik sanatında altın orandan yola çıkılmalı ve estetik düzenlemeler bu ölçülere uygun yapılmalıdır.
Tasarımda eski bir deyim vardır: Görünüş, fonksiyonu takip eder (Forms follows Function). Bu deyim, 18th yüzyılın başlarında Carlo Lobodi ile başlayan ve günümüze kadar uzanan bir tasarım modelini anlatır. Kısaca, tasarımın güzelliğini belirleyen kavram fonksiyonun işleyebilirliği ve kullanılabilirliği ile ilgilidir. Her tasarımcının sorması gereken soru iste burada başlıyor.
Daha detaylı bilgi için “Grafik Tasarımda Sayfa Düzeni” kitabına göz atabilirsiniz…
Literatür® Grafik Tasarım Temelleri Dizisi’nin dördüncü kitabı olan Sayfa Düzeni, Grafik Tasarım dalındaki temel başlıklarla ilgili kuramlara ve uygulamalara yönelik bir keşif sunuyor.
Sayfa Düzeni, bir tasarımda yer alan metinsel ya da görsel öğeleri etkili bir şekilde yerleştirilmesini sağlar. Hem basılacak hem de elektronik mecrada yer alacak iyi bir sayfa düzeni, izleyiciyle kurulabilecek en önemli iletişim yollarından biridir. Kitabın amacı, biçim ve boşluk yönetimini inceleyerek bu etkiyi elde etmektir.
Kitap, bilgisayarlarca önerilen varsayımlar yerine, temel sayfa düzeni ilkelerinin karışık ve güzel tasarımlarda dikkatlice uygulamasını (veya yok sayılmasını) öncü çağdaş tasarım stüdyoları tarafından uygulanmış örneklerini ele alarak anlatıyor ve konuyla ilgili 200 imgeye yer veriyor. Temel Bilgiler, Izgara, Sayfa Üzerindeki Öğeler, Biçim ve İşlev, Uygulamada Sayfa Düzeni, Mecra olmak üzere altı ana bölümü olan kitabın Sözlük ve Alıştırmalar adlı ek iki bölümü de bulunmakta.
Kitap, Grafik Tasarım, Tipografi ve görsel sanatlar alanlarında eğitim alan öğrenciler için düşünülerek hazırlanmıştır yine de modern tasarımda kullanılan ilkelere yönelik temel bilgi edinmek isteyen herkesin faydalanabileceği bir kaynaktır.
Öne Çıkan Başlıklar; Forma Planı, Sayfalarla Çalışmak, Altın Oran, Izgara, Simetrik Çeşitlemeler, Tireleme ve Bloklama, Kitabı Bölme, Kendine Mal Etme, Cadavre Exquis, Ölçek, Yönlendirme, Sayfayı Bölme, Paspartu, Dergiler ve Broşürler, Websiteleri, Hareketli Görüntüler, Ambalaj
Katkıda Bulunanlar; 3 Deep Design, Anthony Burrill, Aufuldish + Warriner, Bedow, Bis, Cartlidge Levene, Faydherbe/de Vringer, Frost, George & Vera, Imagination, Intro, KesselsKramer, Lavernia & Cienfuegos, NB: Studio, North, Research Studios, Sagmeister Inc., SEA, Spin, Studio Myerscough, Thirteen, Webb & Webb,
